Daha fazla klima, son yıllardaki sıcaklar ile birlikte yeni slogan. Avrupa’da ölümler artıyor. Klimanın önemi daha da artıyor. Ama bunu alabilen var, alamayan var. Türkiye’de durum nasıl?
Benzer sıcaklıklara sahip Avrupa ve Amerika şehirlerini karşılaştırdığında, sıcağa bağlı ölüm oranlarının ilkinde daha yüksek olduğu görüldü. Vardığı sonuç, Avrupa’nın daha fazla klimaya ihtiyacı olduğu yönünde.
El País’te çıkan yazı “İspanya’da sıcaklık öldürüyor” diyor. Carlos III Sağlık Enstitüsü’ne göre, geçen yaz yaklaşık 2.000, ondan önceki yaz ise 3.000 ölüme sıcaklık neden oluyor. Çoğu yaşlı, ancak aralarında çocuklar ve her yaştan insan da var. Başka bir araştırmaya göre ise, sıcaklık İspanya’daki ölümlerin %1’inden sorumlu. Grafikte görüldüğü gibi, 13 ülkeden oluşan listede ikinci en kötü durumda.
KLİMA HAYAT KURTARIYOR
ABD ve Avrupa arasında sıcağa bağlı ölüm oranlarındaki farklılıkları ne açıklıyor? Birçok faktör var, ancak bilimsel kanıtlar klimayı işaret ediyor. Bu sadece bir konfor meselesi değil: hayat kurtarıyor. Haftalık hakemli tıp dergisi The Lancet’te yayınlanan bir araştırma, klimanın dünya çapında yılda 200.000 ölümü önlediğini, yani %30 oranında bir azalma sağladığını tahmin ediyor. 300 şehri kapsayan başka bir analizde ise, klimanın 1972 ile 2009 yılları arasında gözlemlenen ısı kaynaklı ölüm oranlarındaki azalmanın %16-20’sini açıkladığı tahmin ediliyor. İspanya’da ISGlobal tarafından yapılan bir araştırma bu azalmayı %29’a çıkarırken, diğer araştırmalar daha yüksek olduğunu belirtiyor.
ZENGİNDE DAHA FAZLA
El País’teki yazı klimanın hayat kurtardığını belirtirken bundan yararlananlar arasındaki sınıf farkını ortaya koyuyor; “Klima, yüksek gelirli haneler arasında hâlâ daha yaygın. INE’ye (Ulusal İstatistik ve Nüfus Sayımı Enstitüsü) göre, Madrid’deki yüksek gelirli hanelerin %81’inde klima var, ancak 1.000 €’nun altında geliri olanların yalnızca %49’unda klima bulunuyor. Aynı durum Barselona’da (%76’ya karşı %41) ve Malaga’da (%86’ya karşı %57) da geçerli.”. Ve şu sonuca varıyor; “Bu veriler rahatsız edici bir soruyu gündeme getiriyor: Klima abartılı bir lüks mü yoksa ihmal edilmiş bir ihtiyaç mı? Yüksek gelirli hanelerde klima var; ancak birçok savunmasız yaşlının yaşadığı düşük gelirli hanelerde yok”.
KLİMANIN KİRLİLİĞE ETKİSİ YA DA YENİ TEKNOLOJİLER
Yazıda klimanın soğuturken sokakları ısıttığı konusuna da değiniliyor. Eleştirinin genelde doğru olduğu ama klima cihazlarını yeni teknolojiler ışığında bu soruna çözüm bulduğu belirtiliyor; “Haklı itirazlar var. Klima iç mekanları soğuturken sokakları ısıtır. Dünya elektriğinin %7’sini tüketir ve sera gazı emisyonlarının %3’ünü oluşturur. Ancak bazı incelikler var: Cihazlar giderek daha verimli hale geliyor ve İspanya halihazırda elektriğinin %75’inden fazlasını emisyonsuz üretiyor. Hasar azaltılıyor”.
TÜRKİYE’DE DURUM NEDİR; HER 5 EVDEN BİRİNDE VAR
Değişik araştırmalar yapılmış zaman içinde… Marketing Türkiye / Pulside 2021 araştırmasına göre, Türkiye genelinde klima kullanım oranı yaklaşık %21,7 yani her 5 evden yaklaşık 1’inde klima bulunuyor. Bölgesel olarak bu oran; Akdeniz’de yaklaşık %28,8, Ege’de %27,1, Kuzeydoğu Anadolu’da ise %15,7 olarak ölçülmüş. Ayrıca Samsung Türkiye tarafından 2018 yılında yapılan bir araştırmaya göre, Türkiye’deki evlerin yaklaşık %32’sinde klima bulunuyor; yani her 10 evden yaklaşık 3’ünde bir klima var şeklinde belirtilmiş.
SAYI YETERLİ Mİ
Türkiye, Akdeniz iklim kuşağında yer alıyor. Yaz aylarında birçok bölgede sıcaklıklar 35–45°C’yi geçiyor. İklim değişikliği nedeniyle yaz sıcaklıkları artıyor, sıcak hava dalgaları daha uzun sürüyor. Bu durum ısıya bağlı sağlık sorunlarını, özellikle yaşlılar ve kronik hastalığı olanlarda ciddi şekilde artırıyor. Bu koşullarda, %20–30 klima sahipliği düşük sayıldığı belirtiliyor.
KLİMADA BİZDE SINIF FARKI VAR MI
2021 yılında yapılan bir araştırma “evet var” diyor. 2021’de yapılan Pulside Şirketinin araştırmasına göre: A ve B sosyoekonomik gruplarda (yüksek gelir – eğitim seviyesi yüksek) klima sahipliği %40’ın üzerine çıkıyor. D ve E gruplarda (düşük gelir – düşük eğitim seviyesi) klima oranı %10’un altında kalıyor. Klima, artık sadece konfor değil, özellikle sıcak hava dalgaları altında bir halk sağlığı ihtiyacı. Buna karşın bizde hâlâ lüks olarak görülüyor. Türkiye genelinde klima sahibi hane oranı yaklaşık %32 olarak bildirilmekte. Kuzeydoğu Anadolu: yaklaşık %16 klima sahibi hane oranı. Akdeniz Bölgesi: yaklaşık %29, Ege: %27.
Çeviri
